آغاز
قانون آفساید، چه دوست داشته باشیم و چه نه، قلب تپنده‌ی فلسفه‌ی تاکتیکی فوتبال است. این قانون که برای جلوگیری از “گل‌های فرصت‌طلبانه” و حفظ جذابیت نبرد دفاعی-هجومی وضع شده، در طول بیش از یک قرن دستخوش تغییرات بنیادین شده است؛ از قانون سه مدافع تا تفسیر مدرن امروزی. اما در ورای قواعد خشک، اجرای این قانون در بزنگاه‌های حساس تاریخی، گاهی اوقات منجر به حذف 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید شده است که می‌توانستند مسیر یک قهرمانی، سرنوشت یک تیم و حتی قوانین آتی این ورزش را تغییر دهند.
مردود شدن یک گل زیبا و سرنوشت‌ساز به دلیل آفساید، نه تنها یک نتیجه‌ی ورزشی، بلکه یک تراژدی فوتبالی است؛ جایی که نبوغ یک بازیکن زیر سایه‌ی میلی‌مترها و تصمیم لحظه‌ای یک داور خط از بین می‌رود. در این مقاله، به بررسی 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید می‌پردازیم؛ گل‌هایی که مردود شدند اما تأثیرشان در تاریخ فوتبال، از بسیاری از گل‌های مجاز، بیشتر بود.
۱. گل فرنتس پوشکاش در فینال جام جهانی ۱۹۵۴: پایان نسل طلایی مجارستان
مسابقه: فینال جام جهانی ۱۹۵۴، آلمان غربی ۳ – مجارستان ۲.
فینال ۱۹۵۴ که به “معجزه برن” شهرت دارد، از نظر تاریخی یکی از بحث‌برانگیزترین دیدارهای تاریخ است. تیم ملی مجارستان، مشهور به “تیم طلایی” و متشکل از ستارگانی چون پوشکاش، کوشیچ و هیدگ‌کوتی، پس از ۳۲ بازی بدون شکست و شکست دادن همان آلمان با نتیجه ۸ بر ۳ در مرحله گروهی، مدعی بلامنازع قهرمانی بود.
در دقیقه ۸۶ بازی، در حالی که آلمان غربی با نتیجه‌ی ۳ بر ۲ پیش بود، پوشکاش، اسطوره‌ی مجار، گلی را به ثمر رساند که بازی را به تساوی می‌کشاند. در لحظه‌ای که پوشکاش به شادی گل می‌پرداخت، کمک‌داور ولزی، مر وین گریفیث، پرچم خود را بالا برد و گل را به دلیل آفساید مردود اعلام کرد.
تأثیر تاریخی: بازبینی‌های دیرهنگام فیلم بازی، ابهامات جدی در مورد صحت این تصمیم ایجاد کردند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که پوشکاش در لحظه ارسال توپ، در موقعیت آفساید نبوده است. مردود شدن این گل نه تنها شانس مجارستان برای قهرمانی تاریخی را از بین برد، بلکه نقطه شروعی بر پایان نسل طلایی آن‌ها و دلیلی برای یک فاجعه ملی بود. این گل نماد اولین و بزرگترین 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید در فینال‌های جام جهانی تلقی می‌شود و پیروزی آلمان را همواره زیر سایه‌ی تردید قرار داده است.
۲. گل پل اسکولز مقابل پورتو در لیگ قهرمانان ۲۰۰۴: آغاز دوران مورینیو
مسابقه: مرحله یک‌هشتم نهایی لیگ قهرمانان اروپا، منچستریونایتد در برابر پورتو، ۲۰۰۴.
این مورد، یک نمونه‌ی کلاسیک از تأثیر یک تصمیم اشتباه داوری بر مسیر تاریخ فوتبال اروپا است و یکی از 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید در لیگ قهرمانان محسوب می‌شود. در مرحله حذفی لیگ قهرمانان ۲۰۰۴، منچستریونایتد در اولدترافورد میزبان پورتوی ژوزه مورینیو بود. در حالی که یونایتد برای جبران نتیجه‌ی بازی رفت تلاش می‌کرد، پل اسکولز، هافبک خلاق تیم، توپی را از روی سانتر رایان گیگز وارد دروازه‌ی پورتو کرد.
تأثیر تاریخی: گل به دلیل آفساید مردود اعلام شد. این تصمیم بسیار بحث‌برانگیز بود، زیرا تصاویر آهسته نشان می‌دادند که اسکولز در لحظه ارسال توپ، در شرایط آفساید قرار نداشته یا در بدترین حالت، فاصله‌اش با آخرین مدافع، میلی‌متری بوده است. در نهایت، پورتو با گل لحظه‌ی آخری کوستینیا صعود کرد.
اگر گل اسکولز پذیرفته می‌شد، منچستریونایتد صعود می‌کرد. در آن صورت، پورتو در همان مراحل اولیه حذف می‌شد و شاید ژوزه مورینیو، که آن فصل با پورتو قهرمان اروپا شد، آنچنان که باید مورد توجه مدیران باشگاه چلسی قرار نمی‌گرفت. در واقع، این آفساید مردود شده، به صورت غیرمستقیم مسیر شغلی یکی از بزرگترین مربیان تاریخ، ژوزه مورینیو، و تاریخ باشگاه‌های چلسی و اینترمیلان را تغییر داد. مورینیو بعدها در مصاحبه‌ای اذعان کرد که آن تصمیم داوری “هدیه‌ای” برای او و تیمش بوده است و این گل نمونه‌ای دیگر از 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید در تاریخ فوتبال اروپا به شمار می‌رود.
۳. گل کریستیانو رونالدو (با دخالت نانی) در برابر اسپانیا: اشتباهی که به پای هم‌تیمی نوشته شد
مسابقه: بازی دوستانه پرتغال و اسپانیا، ۲۰۱۰.
این یکی از نادرترین و بحث‌برانگیزترین گل‌های مردود شده‌ای است که در آن، یک بازیکن نه به دلیل موقعیت خود، بلکه به دلیل دخالت ناخواسته‌اش در کار هم‌تیمی، گلی تماشایی را از بین برد. کریستیانو رونالدو در یک حرکت انفرادی دیدنی، پس از عبور از چند مدافع اسپانیا، با یک چیپ فوق‌العاده توپ را از بالای سر ایکر کاسیاس به سمت دروازه فرستاد. توپ در حال فرود و ورود به دروازه بود که نانی، که در موقعیت آفساید قرار داشت، با یک ضربه سر (هرچند از روی خط دروازه) توپ را وارد دروازه کرد.
تأثیر تاریخی: گل به دلیل آفساید نانی مردود شد. بر اساس قانون، حتی اگر توپ در حال ورود به دروازه باشد، هرگونه دخالت بازیکن در موقعیت آفساید که بر بازی تأثیر بگذارد، آفساید محسوب می‌شود. نانی با لمس توپ، عملاً خود را در جریان بازی قرار داد و باعث شد داور تصمیم به مردود کردن گل بگیرد؛ این همان نمونه‌ای است که در 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید ثبت شده است.
تصاویر تلویزیونی به وضوح نشان می‌دادند که توپ رونالدو بدون دخالت نانی وارد دروازه می‌شد. ناراحتی شدید رونالدو از نانی و فریادهای او بر سر هم‌تیمی‌اش در آن صحنه، به یکی از نمادهای تلخ‌کامی در فوتبال تبدیل شد. این اتفاق، بحث و جنجال زیادی را درباره‌ی مفهوم “تأثیر گذاشتن در بازی” توسط بازیکنی که در موقعیت آفساید است به اوج رساند و نشان داد که گاهی اوقات، پیروی بی‌چون و چرای قانون، عدالت را فدای قاعده می‌کند.
۴. گل جاناتان هاوارد (چسترفیلد) در نیمه‌نهایی جام حذفی ۱۹۹۷: کاتالیزور تکنولوژی خط دروازه
مسابقه: نیمه‌نهایی جام حذفی انگلستان ۱۹۹۷، چسترفیلد در برابر میدلزبرو.
گل چسترفیلد (تیم دسته دومی آن زمان) در برابر تیم پرستاره‌ی میدلزبرو در نیمه‌نهایی جام حذفی، شاید بزرگترین ظلم فوتبالی تاریخ انگلستان باشد و یکی دیگر از 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید به شمار می‌رود که بیشترین نقش را در ابداع تکنولوژی‌های داوری داشت. در وقت‌های اضافی، پس از یک ضربه به تیر افقی، توپ به سمت دروازه برگشت و جاناتان هاوارد با یک ضربه، توپ را به وضوح از خط دروازه عبور داد.
تأثیر تاریخی: داور در ابتدا گل را پذیرفت، اما پس از مشورت با کمک‌داور، تصمیم را برگرداند و یک ضربه خطا به نفع میدلزبرو اعلام کرد. دلیل رسمی مردود شدن گل، آفساید اعلام شد (چون بازیکن دیگری که در آفساید بود، قصد داشت به توپ ضربه بزند). با این حال، جنجال اصلی این بود که توپ کاملاً از خط دروازه عبور کرده بود و یک گل قانونی، حتی قبل از دخالت بازیکن آفساید، به ثمر رسیده بود.
این تصمیم ناعادلانه، رؤیای تیم کوچک چسترفیلد برای صعود به فینال جام حذفی را از بین برد. شدت و وضوح این اشتباه، که در آن زمان به عنوان “گل شبح” شناخته شد، فشار رسانه‌ها و افکار عمومی را بر فیفا و اتحادیه فوتبال انگلستان به شدت افزایش داد و به عنوان یک نقطه عطف تاریخی برای لزوم استفاده از تکنولوژی خط دروازه (Goal-line Technology) در فوتبال مدرن عمل کرد.
۵. گل چیک تیوته در برابر منچسترسیتی: تفسیر “تداخل” در آخرین سال‌های قبل از VAR
مسابقه: لیگ برتر انگلستان، نیوکاسل یونایتد در برابر منچسترسیتی، ۲۰۱۴.
این مورد، نمایانگر یکی از مشکل‌سازترین تفسیرهای قانون آفساید در دوران پیش از کمک‌داور ویدئویی (VAR) است: مفهوم “تداخل در دید دروازه‌بان”.
چیک تیوته، هافبک نیوکاسل، با یک ضربه والی فوق‌العاده و زیبا از راه دور، توپ را با قدرت به گوشه‌ی دروازه‌ی منچسترسیتی فرستاد. استادیوم منفجر شد و بازیکنان به شادی پرداختند.
تأثیر تاریخی: گل بلافاصله توسط کمک‌داور به دلیل آفساید مردود اعلام شد. دلیل این تصمیم، حضور دو بازیکن نیوکاسل (شولا آمئوبی و یوهان کابه) بود که در موقعیت آفساید قرار داشتند و به اعتقاد داور، دید دروازه‌بان منچسترسیتی، جو هارت، را مختل کرده بودند.
هرچند تداخل در دید دروازه‌بان یک تفسیر قانونی است، اما سرعت و قدرت شوت تیوته باعث شد بسیاری از تحلیلگران معتقد باشند که حضور آن بازیکنان، تأثیری در عدم مهار توپ نداشته است. این تصمیم در شرایطی گرفته شد که منچسترسیتی در کورس قهرمانی قرار داشت و هر امتیازی حیاتی بود. این گل یکی از آخرین و جنجالی‌ترین نمونه‌هایی بود که در آن، تفسیر سلیقه‌ای داور زمینی (مبنی بر تداخل) بر شواهد عینی (یک گل زیبا و غیرقابل مهار) غلبه کرد و به شدت نیاز به یک سیستم بازبینی عینی مانند VAR را برجسته ساخت؛ نمونه‌ای دیگر از 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید که فوتبال مدرن را تحت تأثیر قرار داد.
نتیجه‌گیری: میراث ابدی گل‌های گمشده
پنج گلی که در بالا تحلیل شدند، فراتر از اشتباهات داوری ساده‌اند؛ آن‌ها پنجره‌ای به سوی حساسیت‌ها و پیچیدگی‌های قانون آفساید هستند. از پوشکاش که سرنوشت یک جام جهانی و یک نسل را تغییر داد تا گل چسترفیلد که به تولد تکنولوژی خط دروازه کمک کرد، هر یک از این لحظات گمشده، عمق درام نهفته در فوتبال را نشان می‌دهند.
در عصر VAR و فناوری آفساید نیمه‌خودکار، شاید آفسایدهای میلی‌متری و خطوط رسم شده روی نمایشگرها، جنجال‌های جدیدی بیافرینند، اما هرگز نمی‌توانند آن وزن تاریخی و احساسی را داشته باشند که یک تصمیم اشتباه چشمی در اوج یک رقابت مهم داشت. این گل‌های مردود شده، که در واقع همان 5 گل مشهور قربانی قوانین آفساید هستند، میراثی از حسرت، اما در عین حال، دلیلی بر تحول و پیشرفت قوانین فوتبال‌اند و یادآور این نکته خواهند بود که مرز میان اسطوره شدن و حسرت ابدی، گاهی به نازکی یک خط آفساید است.
سخن پایانی
همان‌طور که دیدید، فوتبال ترکیبی از هنر، قانون و احساس است. پنج گل مردود شده‌ای که بررسی کردیم، صرفاً آماری در یک دفترچه یادداشت نیستند؛ آن‌ها زخم‌هایی عمیق بر پیکر تاریخ فوتبال‌اند که بارها نشان دادند، مرز میان قهرمانی و حسرت، به نازکی یک خط آفساید است.
این تراژدی‌ها همچنین موتور محرک تحولات بودند؛ از فشار برای تکنولوژی خط دروازه پس از ماجرای چسترفیلد، تا ابداع VAR برای کاهش خطاهای دیداری. هر تصمیم اشتباه، به نوعی، باعث پیشرفت عدالت در بازی شده است.
نظر شما چیست؟ آیا در عصر فناوری، باز هم باید شاهد چنین تصمیمات بحث‌برانگیزی باشیم؟ نظرات، تحلیل‌ها و خاطرات خود را از جنجالی‌ترین آفسایدهای تاریخ با ما و دیگر مخاطبان بتلند۹۰ در میان بگذارید.
تا مقاله ی دیگر، فوتبال پر از هیجان و عدالت برای شما آرزومندیم.
با احترام: مجله خبری بتلند90
